You are hereMiasto Zakopane

Miasto Zakopane


By noclegi zakopane - Posted on 25 sierpień 2008

zakopane_11

Zakopane to najwyżej położone miasto w Polsce - część miejska położona jest na wysokościach od 750 do 1000 m npm. Centralny punkt miasta - skrzyżowanie ulic Krupówki i Kościuszki – leży 838m npm. Pasmo Gubałówki zamyka miasto od północy, od południa nad Zakopanem góruje Giewont, a zabudowane centrum od terenów włączonych do Tatrzańskiego Parku Narodowego oddziela lesisty pas regli.

Główną i najbardziej znaną ulicą Zakopanego są Krupówki - zdecydowana większość ulicy jest wyłączona z ruchu samochodowego, tworząc deptak o długości 1100 metrów. Jest to centrum handlowe i usługowe miasta. W centrum miasta znajduje się również Równia Krupowa, z której przy dobrej pogodzie roztacza się piękny widok na Tatry Wysokie

Zakopane to największy ośrodek miejski w bezpośrednim otoczeniu Tatr, duży ośrodek sportów zimowych, od dawna nazywane jest zimową stolicą Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego (od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki).

Zakopane leży w strefie klimatu górskiego, charakteryzującego się niską średnią temperaturą roczną. Ze względu na zmienne wysokości npm., poszczególne części miasta różnią się pod względem klimatycznym. Zimą zjawiskiem często spotykanym jest inwersja temperatury - dolne partie Zakopanego mają temperaturę niższą ponieważ cięższe, zimne, powietrze opada w dół i utrzymuje się w najniższych punktach kotliny. Różnica temperatur między Zakopanem, a szczytem Kasprowego Wierchu w zimowe dni może wynosić nawet kilkanaście stopni!

Śnieg stanowi 40% rocznych opadów w Zakopanem - czerwiec i lipiec to najbardziej deszczowe miesiące u podnóża Tatr.

Wiatr w Zakopanem jest najczęściej chłodny, zachodni. Zjawiskiem typowym dla Podhala jest tzw. halny. Powstaje on w Tatrach, gdy na zachód od nich jest ośrodek niskiego ciśnienia, a na wschód - wyż. Wówczas masy powietrza, przemieszczając się z południa na północ, napotykają na swej drodze pasmo Tatr i wznosząc się, obniżają swoją temperaturę, a zawarta w nich para wodna ulega skropleniu. Objawia się to w postaci zakopaneciężkich chmur nad górskimi szczytami. Pozbawione wilgoci powietrze spada na północną stronę Tatr i ogrzewając się o 1 stopień na 100 metrów różnicy wysokości, uderza na dolne części gór i Zakopane.

Halny ma duże znaczenie klimatyczne: powoduje podwyższenie temperatury powietrza, powstawanie posuch, a zimą szybki zanik pokrywy śnieżnej. Jesienią przyspiesza dojrzewanie nasion i zbóż. Często prowadzi do znacznych strat w drzewostanie. Wiatr ten nie pozostaje bez wpływu na zdrowie i samopoczucie człowieka. Pod jego wpływem, na skutek gwałtownych zmian ciśnienia powietrza, pogarsza się stan zdrowia osób ze schorzeniami serca, układu krążenia oraz cierpiących na depresję.

Największą siłą wiatru halnego zanotowano 6-7 maja 1968 r., kiedy to orkan, wiejący z szybkością 280 km/godz. zniszczył całkowicie kilkaset hektarów tatrzańskim lasów. Jego skutki widoczne są w górach do dziś.
Zakopane powstało jako osada na miejscu sezonowych osad pasterskich. Pierwszy przywilej osadniczy wydał podobno Stefan Batory w 1578 roku, który to przywilej został zatwierdzony przez króla Michała Wiśniowieckiego przywilejem osadniczym w 1670 roku. W 1676 roku wieś liczyła 43 mieszkańców (wraz z Olczą i Poroninem).

Pierwotnie osada należała do króla, później do cesarsko-królewskiego skarbu austriackiego. W 1824 roku Zakopane wraz z częścią Tatr zostało sprzedane rodzinie Homolasców. W XVIII wieku w Kuźnicach zbudowano hutę żelaza (w XIX wieku był to największy zakład metalurgiczny w Galicji).

Rozkwit Zakopanego rozpoczął się w drugiej połowie XIX w., kiedy to właściwości klimatyczne Zakopanego zaczął popularyzować Tytus Chałubiński. W 1886 r. zostało uznane za uzdrowisko. W 1889 roku Zakopane liczyło już 3000 mieszkańców. W tymże też roku kupił je na licytacji (wraz z dużą częścią Tatr) hrabia Władysław Zamoyski - "mąż opatrznościowy" Tatr polskich, który stworzył podwaliny obecnego parku narodowego. W 1933 roku Zakopane uzyskało prawa miejskie.

Zakopiańska "starówka" to ulica Kościeliska. Jej starsza zakopane zabudowa pochodzi głownie z połowy XIX wieku. Klasyczna góralska zabudowa jest drewniana - podstawowym budulcem były świerkowe belki. Szczeliny pomiędzy nimi uszczelniano mchem, później tzw. wełnianką - plecionką z drewnianych wiórów. Część mieszkalna była bardzo estetyczna, zdobiona motywami roślinnymi i geometrycznymi. Budynki tego typu zachowały się w okolicach starego kościoła i przy drodze do Doliny Kościeliskiej. To tutaj było niegdyś centrum osady, tutaj tez zatrzymywali się pierwsi goście i kuracjusze.

Najczęściej odwiedzanym zabytkiem w Zakopanem jest stary kościół (1845-1851), położona przy nim Kaplica Gąsieniców i cmentarz "Na Pęksowym Brzyzku". Kaplica to pierwszy budynek sakralny w Zakopanem wzniesiony w 1800r przez Pawła Gąsienicę. Fundator wraz z żoną, zgodnie z wolą wyrażoną w testamencie, spoczywa na terenie przed kaplicą. Budowę kościoła rozpoczęto staraniem właścicieli dóbr zakopiańskich Klementyny i Edwarda Homolacsów, a następnie rozbudowano go za sprawą ks. Józefa Stolarczyka - pierwszego zakopiańskiego proboszcza.

Cmentarz powstał z inicjatywy ks. Stolarczyka. Ofiarodawcą gruntu położonego na stromym brzegu potoku ("brzyzku") był Jan Pęksa stąd potoczna nazwa tego miejsca. Początkowo był to mały, wiejski cmentarz na którym chowano miejscowych górali. W 1889 roku pochowano tu doktora Tytusa Chałubińskiego, który uważany jest za "odkrywcę" Zakopanego - fakt ten zapoczątkował tworzenie w Zakopanem narodowego panteonu.

Od 1931 Stary Cmentarz został uznany za obiekt zabytkowy i od tego czasu na pochówek na nim zgodę wyrazić musi konserwator zabytków. Poza Chałubińskim pochowani są tu min. Stanisław Witkiewicz, Władysław Orkan, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Kornel Makuszyński oraz wielu innych twórców i artystów. Ponadto na "Pęksowym Brzyzku" "znajdują się symboliczne grobowce Mariusza Zaruskiego, Bronisława Czecha i Stanisława Ignacego Witkiewicza. W 1993 roku pochowano tu Stanisława Marusarza.

Z Zakopanem nierozerwalnie związany jest specyficzny styl w sztuce użytkowej i architekturze, stworzony przez Stanisława Witkiewicza (ojca), styl zakopiański. Pierwszymzakopane domem wybudowanym zgodnie z założeniami tego stylu jest willa Koleba (Koliba), wzniesiona dla rodziny Gnatowskich w 1893 roku przy ul. Kościeliskiej.

Budowle w stylu zakopiańskim to przeważnie wille lub spore pensjonaty, budowane z drewna, na wysokiej podmurówce z łamanych kamieni. Projekty Witkiewicza zachowywały wszystkie tradycyjne zdobienia góralskie, wprowadzając wiele nowych wymyślonych przez artystę. Z zaprojektowanych przez Witkiewicza budowli do dziś ocalały min.: Willa "Pod Jedlami", najprzestronniejszy i najpiękniejszy przykład stylu zakopiańskiego (ul. Koziniec 1), Willa "Witkiewiczówka" w której mieszkał Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (ul. Antałówka) oraz drewniana kaplica w Jaszczurówce.

Styl zakopiański to nie tylko budownictwo - to również sztuka użytkowa i zdobnictwo. Witkiewicz i jego naśladowcy projektowali także meble, pamiątki, sprzęty gospodarskie, ubiory, porcelanę, papeterię a nawet instrumenty muzyczne.

Etykietowanie